آموزش طراحی برق صنعتی و نقشه کشی برق ساختمان

در این مقاله قصد داریم ماشین القایی (عمدتا موتور القایی) را به صورت کامل بررسی کنیم، در ابتدا به صورت نوشتاری خلاصه ای از توضیحات ساده موتور القایی را بیان کرده ایم و سپس به صورت تخصصی در فایل پی دی اف ” ماشین القایی چیست؟ ” به بررسی این نوع ماشین پرکاربرد پرداخته ایم، فایل در انتهای پست جهت دانلود قرار داده شده است، جهت توضیح بهتر و یادگیری موثرتر ویدیوی نیز آماده کرده ایم (این ویدیو را مهندس مهدی منگلی برای ما ارسال کرده اند که از ایشان تشکر می نماییم) که شما را با ساختار این نوع ماشین به صورت 3 بعدی آشنا می سازد

===============================================

جهت دریافت فیلم آموزشی فارسی طراحی موتور الکتریکی کلیک کنید

بسته آموزشی فارسی آشنایی با موتور الکتریکی

==========================================

موتور القایی نوعی از موتور جریان متناوب موتور AC آسنکرون (غیرهمزمان) است که توان مورد نیاز در قسمت متحرک آن از طریق القای الکترومغناطیسی تامین می‌شود. موتورهای القایی AC پرکاربردترین ترین موتورهایی هستند که در سامانه های کنترل حرکت صنعتی و همچنین خانگی به کار گرفته می شوند.طراحی ساده و پایدار , بهای ارزان , هزینه نگه داری پایین و اتصال آسان و کامل به یک سرچشمه نیروی AC برتری های بنیادی موتورهای القایی AC هستند. انواع گوناگونی از موتورهای القایی AC در بازار هست.موتورهای گوناگون برای کارهای گوناگونی شایسته اند.با اینکه طراحی موتورهای واداشتیی AC آسانتر از موتورهای DC است , ولی کنترل سرعت و گشتاور در انواع مختلف موتورهای القایی AC نیازمند دریافتی ژرفتر در طراحی و ساخت این نوع موتورهاست.

یک موتور الکتریکی در روتور خود انرژی الکتریکی را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کند. برای تامین توان مورد نیاز روتور راه‌های مختلفی وجود دارد. در یک موتور DC توان آرمیچر مستقیماً به وسیله یک منبع جریان مستقیم تامین می‌شود در حالی که در یک موتور القایی این توان از طریق استاتور در روتور القا می‌شود. موتورهای القایی را به علت شباهت بسیار زیاد آنها به ترانسفورماتور ترانسفورماتور دوار نیز می‌نامند چرا که استاتور این موتورها از نظر عملکرد شباهت زیادی به سیم‌پیچ اولیه و روتور آنها به سیم‌پیچ ثانویه ترانس دارد. از موتورهای القایی به ویژه موتورهای القایی سه فاز به طور گسترده‌ای در صنعت استفاده می‌شود.

قدرت بالا، ساختار ساده و عدم وجود جاروبک‌ها (که به تعمیر و نگه‌داری زیادی نیاز دارند) و قابلیت بالای موتورهای القایی برای کنترل سرعت از جمله دلایل استفاده از آنهاست.

اولین موتور القایی در سال 1882 توسط نیکولا تسلا در فرانسه اختراع شد اما در سال 1888 و پس از نقل مکان تسلا به ایالات متحده به طور رسمی ثبت شد. اولین موتور القایی روتور قفسی یک سال بعد توسط میخاییل دولیوو دوبرولسکی در اروپا اختراع شد. پیشرفت‌های تکنیکی در زمینه تولید این موتورها تا جایی ادامه یافت که در سال 1976 موتوری القایی با قدرت خروجی 100 اسب بخار با حجمی برابر موتور 7?5 اسب بخاری سال 1897 ساخته شد. امروزه پرکاربردترین موتورهای القایی را موتورهای روتور قفس سنجابی تشکیل می‌دهند .

اصول عملکرد و مقایسه با موتورهای سنکرون

بزرگترین تفاوت بین یک موتور القایی AC و یک موتور سنکرون AC این است که در موتور سنکرون توان روتور به طور مستقیم از یک منبع خارجی تامین می‌شود. این جریان در روتور نیز خود میدان مغناطیسی تولید خواهد کرد و به دلیل اثر متقابل میدان‌های استاتور و روتور، روتور در جهت میدان دوار استاتور به حرکت در خواهد آمد.

از طرفی برای القای جریان در روتور، اختلاف سرعتی بین سرعت میدان دوار و سرعت گردش روتور به وجود می آید. در غیر این صورت میدان دوار نسبت به روتور امکان حرکت نخواهد داشت و هادی‌های روتور شار میدان تولید شده توسط استاتور را قطع نکرده و در نتیجه ولتاژی در روتور القا نخواهد شد. این اختلاف سرعت بین سرعت میدان دوار و سرعت حرکت روتور در اصطلاح لغزش (Slip) نامیده می‌شود. لغزش یک مؤلفه بدون واحد است. از آنجا که در موتورهای القایی اختلاف سرعت شرط و ضرورت عملکرد آنهاست به این موتورهای موتورهای غیرهمزمان یا آسنکرون می‌گویند.

انواع

• براساس تعداد فازها:

1. موتور القایی سه‌فاز (خود راه انداز)

2. موتور القایی تک‌فاز (غیر خود راه انداز)

• بر اساس نوع روتور:

1. موتور القایی روتور قفسی

2. موتورالقایی روتور سیم‌پیچی شده

فرمول‌ها

مهمترین رابطه در موتورهای القایی رابطه بین فرکانس منبع f، تعداد زوج قطب‌ها p و سرعت میدان دوار ns است::. و از این رابطه خواهیم داشت:

و سرعت روتور برابر است با:

و s نشان‌دهنده لغزش (Slip) است و از این رابطه به دست می‌آید:

در موتورهای سنکرون سرعت روتور همیشه برابر سرعت میدان دوار است و از این رابطه به دست می‌آید.

ساختار

مانند بیشتر موتورها , یک موتورهای القایی AC یک قسمت ایستای بیرونی به نام استاتور و یک گردان که در درون آن می چرخد و روتور نامیده می شود، دارند , که میان آندو یک فاصله ریز و یکنواخت هست. به طور انگاری همه موتورهای الکتریکی از میدان مغناطیسی چرخان برای گرداندن روتورشان بهره می گیرند.یک موتور سه فاز القایی AC تنها نوعی از موتور است که در آن میدان مغناطیسی چرخان بگونه سرشتی از سوی استاتور به خاطر طبیعت تغذیه گر آن ساخته می شود.در حالی که موتورهای DC به وسیله ای الکتریکی یا مکانیکی برای آفریدن این میدان چرخان نیاز دارند.یک موتور القایی AC تک فاز نیازمند یک ابزار الکتریکی بیرونی برای پدید آوردن این میدان مغناطیسی چرخشی است. در درون هر موتور دو سری آهنربای مغناطیسی پیش بینی شده است.در یک موتور القایی AC یک سری از مغناطیس شونده ها به خاطراینکه تغذیه AC به پیچه های استاتور متصل است در استاتور پیش بینی شده اند.بخاطر طبیعت متناوب تغذیه ولتاژ AC بر پایه دستور لنز نیرویی الکترومغناطیسی به گردان اندر می آید (درست همانند ولتاژی که در ثانویه ترانسفورماتور واداشته می شود).بنابر این سری دیگر از مغناطیس شونده ها خاصیت مغناطیسی پیدا می کنند. اندرکنش میان این آهنربا ها توانستار چرخیدن یا گشتاور را فراهم می آورد.و در پی آن، موتور در جهت گشتاور پدید آمده می چرخد.

استاتور(ایستان): استاتور موتورهای القایی از قطب‌های سیم‌پیچی شده‌ای تشکیل شده که با گذرجریان از آنها با تولید میدان مغناطیسی در روتور ولتاژ القا می‌کنند. استاتور یا ایستان از چندین نواره باریک آلومنیوم یا آهن سبک ساخته شده است.این نواره ها بصورت یک استوانه تهی به هم منگنه و سخت شده اند(هسته ایستان).سیم پیچهایی از سیم روکش دار در این شیارها جاسازی شده اند.هر گروه پیچه با هسته ای که آن را فرا گرفته یک آهنربای مغناطیسی (با دو پل) را برای کار کردن با تغذیه AC می سازد.تعداد قطبهای یک موتور القایی AC به اتصال درونی پیچه های ایستان بستگی دارد.پیچه های استاتور مستقیماً به منبع انرژی متصل اند.آنها به گونه ای بسته شده اند که با استواردن تغذیه AC یک میدان مغناطیسی چرخنده پدید آوردن می شود. تعداد قطب‌ها با توجه به سرعت و گشتاور مورد نیاز می‌تواند مختلف باشد ولی تعداد آنها همواره یک عدد زوج است.

روتور (گردان): گردان از چندین بخش جدای باریک فولادی که میانشان میله هایی از مس یا آلومنیوم پیش بینی شده ساخته شده است.روتور موتورهای القایی به دو صورت است:

• روتور قفس سنجابی

• روتور سیم‌پیچی شده

در رایج ترین نوع روتور (روتور قفس سنجابی) این میله ها در پایانه خود به صورت الکتریکی و مکانیکی از سوی حلقه هایی به هم بسته شده اند.کمابیش 90 درصد از موتورهای القایی دارای روتور قفس سنجابی می باشند و این به خاطر آن است که این نوع روتور ساختی پایدار و ساده دارد.این گردان از هسته ای چند تکه استوانه ای با اهرمی که شکافهای همراستا برای جادادن رسانا ها درون آن دارد پدید آمده است.هر شکاف یک میله مسی یا آلومنیومی یا آلیاژی را می برگیرد.در این میله ها به طور همیشگی از سوی زنجیره های پایانی آنها چرخه کوتاه برقرار است.چون این نوع مونتاژ درست همانند قفس سنجاب است , این نام برای آن گذاشته شده است.میله های گردان دقیقاً با چرخگاه موازی نیستند، به جای آن به دو دلیل مهم قدری اریب کار گذاشته می شوند. 1- دلیل نخست آنکه موتور با کاهش صوت مغناطیسی بدون صدا کارکرده و برای آنکه از هارمونیکها در شکافها کاسته شود. 2- دلیل دوم آن است که گرایش روتور به چفت شدن (Hang) کمتر شود.دندانه های روتور به دلیل جذب مغناطیسی مستقیم میکوشند که در برابر دندانه های استاتور باقی بمانند.این اتفاق هنگامی رخ می دهد که شمار دندانه های روتور و استاتور برابر باشند. روتور از سوی مهار هایی در دو سر چرخگاه سوار شده ; یک سر محور در حالت سرشتی برای فرستادن نیرو بلندتر از طرف دیگر گرفته می شود.ممکن است بعضی موتورها محوری فرعی در دیگر سو(غیر گردنده – غیر فرستنده نیرو) برای هم رسی دستگاههای اندریاب(sensor) حالت (وضعیت) و سرعت داشته باشند.بین ایستان و گردان شکافی هوایی موجود است.بعلت القای توانستار از ایستان به گردان برده می شود.گشتاور پدید آمده به گردان نیرو داده و سپس برای چرخیدن به آن نیرو وارد می کند.

به دلیل مزایای بالای روتورهای قفسی مانند سادگی، هزینه کمتر، نیاز کمتر به تعمیر و نگهداری و… رایج‌ترین روتورها در موتورهای القایی روتورهای قفسی هستند. این روتورها از میله‌هایی از جنس مس یا آلومینیوم تشکیل شده‌اند که یه صورت یک استوانه به همدیگر متصل شده‌اند و در دو طرف به وسیله دو حلقه اتصال کوتاه شده‌اند. روتورهای سیم‌پیچی شده در صنعت کاربردهای خاص خود را دارند و بیشتر در موتورهایی که نیاز به گشتاور راه‌اندازی بالایی دارند مورد استفاده قرار می‌گیرند.

کنترل سرعت

سرعت چرخش میدان دوار در موتورهای القایی تابع فرکانس منبع و تعداد قطب‌های استاتور است. پیش از پیشرفت المان‌های الکترونیک قدرت تغییر فرکانس موتورهای القایی به راحتی ممکن نبود و این کاربرد این نوع موتورها را محدود می‌کرد.

روش‌ها گوناگونی برای تغییر سرعت موتورهای القایی وجود دارد ولی رایج‌ترین روش بهرهگیری از ترفند PWM (Pulse Width Modulation) یا آمیختگی پهنای فرکانس است، که در آن یک موج ac به طور یکنواخت و سرعتی قابل تنظیم قطع و وصل می‌شود. با این روش می‌توان توان وروردی متوسط موتور را کنترل کرد.

راه‌اندازی

همانطور که گفته شد در موتورهای القایی رابطه‌ای مستقیم بین مقدار لغزش و مقدار جریان القایی در روتور وجود دارد. به این ترتیب بیشترین میزان جریان القایی در روتور در هنگام راه‌اندازی (لغزش 1) به وجود می‌آید. در این حالت موتور مانند ترانسفورماتوری عمل خواهد کرد که سیم‌پیچ ثانویه آن اتصال کوتاه شده باشد‍؛ بالا بودن جریان القا شده در روتور موجب بالا رفتن جریان استاتور می‌شود و به همین دلیل میزان جریان راه‌اندازی در استاتور تقریباً بین 5 تا 9 برابر جریان در بار کامل است. جریان بالای موتور در لحظه راه‌اندازی می‌تواند باعث افت ولتاژ در بقیه مصرف کننده شود اما این جریان بالا در موتور زیاد ادامه پیدا نمی‌کند چون با راه افتادن موتور لغزش به تدریج کاهش یافته و میزان جریان استاتور نیز کاهش می‌یابد. در صورتی که بار موتور در لحظه راه‌اندازی به اندازه‌ای باشد که موتور قادر به چرخش نباشد جریان بالا موجب سوختن سیم‌پیچ استاتور خواهد شد. برای جلوگیری از افزایش بیش از حد جریان در موتور از راه‌اندازها برای کاهش ولتاژ راه‌اندازی و محدود سازی جریان راه‌اندازی استفاده می‌کنند این راه‌اندازها طوری طراحی شده‌اند که با رسیدن موتور به سرعت متوسط ولتاژ را افزایش دهند.

===============================================

جهت دریافت فیلم آموزشی فارسی طراحی موتور الکتریکی کلیک کنید

بسته آموزشی فارسی آشنایی با موتور الکتریکی

==========================================